Zgodnie z Kodeksem Pracy pracodawca nie może zatrudnić osoby, która nie ma aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego jej możność do wykonywania pracy na danym stanowisku. Wymusza to przeprowadzanie nie tylko badań wstępnych, ale również badań okresowych. Czym są i jakie obowiązki w związku z nimi ciążą na pracodawcy i pracowniku?
Czym są badania okresowe w firmie?
Badania okresowe pracowników mają dokładnie ten sam cel to badania wstępne. Konieczność ich cyklicznego wykonywania wynika z tego, że pod wpływem pracy w danych warunkach zdrowie pracownika mogło ulec pogorszeniu i może już się nie nadawać do pracy na danym stanowisku.
Zarówno badania wstępne, jak i okresowe mają ściśle określony termin ważności. Przed jego wygaśnięciem należy wykonać kolejne badania profilaktyczne. Ich zakres i częstotliwość została określona w załączniku nr 1 rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników.
Terminy uzależniono od szkodliwości występującego w pracy czynnika, np.:
- hałas ultradźwiękowy, promieniowanie laserowe oraz widzialne (światło), mikroklimat gorący lub zimny, zwiększone lub obniżone ciśnienie atmosferyczne, promieniowanie UV i IR – co 3 lata,
- drgania o ogólnym działaniu na organizm człowieka (drgania ogólne), pola elektromagnetyczne – co 4 lata,
- hałas, drgania działające na organizm człowieka przez kończyny górne, promieniowanie jonizujące, pestycydy – co 1-3 lata,
- pył przemysłowy, związki chemiczne – co 2-4 lata,
- pył drewna i mąki – co 1-4 lata,
- benzen i jego homologi, chrom, czteroetylek ołowiu, fosfor, ftalowy bezwodnik, nitrowe pochodne glikoli lub gliceryny, kadm, ołów, izocyjaniany, rtęć, związki nitrowe i aminowe, chloroetan, prace wymagające sprawności psychoruchowej oraz stałego i nadmiernego wysiłku głosowego – od 6 miesięcy do 2 lat,
- czynniki biologiczne (patogeny chorobotwórcze), niekorzystne czynniki psychospołeczne (np. praca biurowa, zmianowa, wymagająca wzmożonego wysiłku) – od 2 do 5 lat.
Warto dokładnie zapoznać się z załącznikiem, bo wiek, staż pracy i szczególna szkodliwość czynnika na zdrowie, np. pyłów, skraca ważność badania. Co więcej, sam lekarz wydający orzeczenie także może skrócić jego ważność.
Badania lekarskie pracowników – obowiązki pracodawcy
Kodeks Pracy nakłada na pracodawcę obowiązek skierowania pracownika na badanie okresowe przed terminem wygaśnięcia ważności bieżącego orzeczenia. Jeżeli tego nie dopilnuje i dopuści do pracy pracownika bez aktualnych badań, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30000 zł.
Skierowanie na badanie okresowe powinno zostać wystawione przynajmniej 30 dni przed jego terminem. W miarę możliwości powinno się ono odbyć w godzinach pracy, a czas potrzebny na jego wykonanie nie zmniejsza „dniówki” pracownika. Ponadto, oprócz kosztów badania, pracodawca opłaca „podróż służbową” pracownika do Ośrodka Medycyny Pracy, jeśli znajduje się w innej miejscowości.
Pracodawca musi także przechowywać orzeczenia wydane na badaniach okresowych oraz bezwzględnie zastosować się do podanych zaleceń, np. przenieść pracownika na stanowisko bez danego szkodliwego czynnika. Jeżeli powoduje to obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres do 6 miesięcy.
Badania wstępne medycyny pracy – obowiązki pracownika
Pracownik jest zobowiązany do poddania się badaniom okresowym w wyznaczonym terminie i miejscu oraz stosowania się do wskazań lekarza. Osoba, która nie dopełni tego obowiązku, nie może wrócić na stanowisko pracy bez aktualnego orzeczenia, co może skończyć się rozwiązaniem umowy o pracę. A po badaniu pracownik powinien wrócić do pracy, jeśli nie chce mieć nieusprawiedliwionych godzin.
